【尊严照护｜Dignity Well-Kaigo】倾听的尽头是什么｜ Beyond Listening: Meta-Thinking and Dignity Care

【尊严照护｜Well-Kaigo】
倾听照护的延伸
——聆听之后，看见更深的世界——

从隅田川的清晨开始思考“倾听”
早上好，我是利久。
今天依然从隅田川畔为您带来《Well-Aging Hour》晨间步行电台。
薄云笼罩的蓝天下，白鹭轻盈掠过水面，映照着柔和的晨光。
在这片宁静的风景中，今日的主题是：“倾听照护的延伸”。
我想和大家一起思考，“倾听”这一行为，如何深深地连接着照护、人际关系，乃至整个人生。

“倾听力”是对话的起点
前几天，我与一家企业的负责人进行了会谈。
他们希望我协助年轻业务员学习——
如何与养老机构的理事长或院长进行有效的沟通，并通过角色扮演来训练。

年轻人因为经验尚浅，往往更关注“如何说”。
然而，真正重要的，其实是“如何听”。
不打断对方，接纳对方的言语，并与其共同思考。
这种姿态，正是建立信任关系的基础。

我自己也常常想要表达自己的意见。
但最近我开始刻意地选择“沉默”，认真地咀嚼对方的话语。
为什么此刻，他会带着这样的表情说出这番话？
这种反思的时间，正是在培养“倾听力”。

倾听引导出的“元思考”
仅仅用耳朵听，还不足以真正理解。
倾听的背后，是“思考”。
接住对方的语言，在心中整理、俯瞰并重新思索。
这便是所谓的“元思考（Meta Thinking）”，
也是在照护与商业沟通中都极为重要的能力。

例如，当对方是中国人时，他会如何感受？
在英语文化中，又会被如何理解？
当我们稍微改变视角，重新思考问题，
自身的内在也会随之改变。
这便是“元认知”——也就是“自我客观化”的能力。
培养倾听力，其实就是培养元思考与元认知的过程。

群体倾听与一对一的倾听
我曾在从事营销工作时，经常使用“群体访谈（Group Interview）”这一方法。
在多人围绕同一主题交谈时，他人的话语往往能激发自己的内在，
“啊，原来我也是这样。”
那一刻的共鸣，正是“通过共感唤醒潜意识”的过程。

而在一对一访谈中，倾听者的态度往往决定了说话者的内容。
当对方感受到“这个人真的在认真听我说”，
心门便会打开，语言也随之改变。

照护现场亦是如此。
老年人能否安心敞开心扉，取决于照护者是否具备真正“倾听的姿态”。
倾听，是守护他人尊严的第一步。

构建“倾听照护”的体系
目前，我正在构建一套系统化的“倾听照护”训练课程。
我称之为“WA方式”（日本Well-Aging协会模式），
它从“对象”、“自我”、“环境”三个角度来整理对话的脉络。

例如：

对方的感受是什么？
我是如何接收并理解的？
环境又对双方的关系产生了怎样的影响？
通过意识到这三点进行倾听，就能更清晰地看到沟通的本质。
分辨事实与情感，以理解回应，而非单纯反应。
这，正是“倾听照护”的基本姿态。

当我们用心倾听，世界会改变
我现在正坐在隅田川边。
风声、鸟鸣、远处飞机的轰鸣、行人脚步的节奏——
那些平时被忽略的声音，只要静心聆听，就会清晰浮现。
同样，在人的内心深处，也存在着平日无法听见的声音。

要听见那样的声音，需要“沉默”与“留白”。
不急于回答，而是“聆听、感受、思考”。
这正是照护中“尊严”的体现。

从“倾听”走向“共生”
倾听照护的延伸——是“共感”与“共生”。
不仅用耳朵听，更要用心去听。
去聆听对方的呼吸、眼神，甚至是沉默。
在那一刻，我们以“人”的身份彼此相连。

照护既是一门支持的技术，也是一种编织关系的艺术。
具备倾听力的照护者，能够唤醒对方心中“活下去的力量”。
这，正是守护尊严的【Well-Kaigo】的核心所在。

从今天起，从此刻起
感谢您今天的收听。
愿您也能通过“倾听”，聆听到自己内心深处的声音。
因为在宁静之中，才诞生真正的对话。

如有问题，欢迎通过本网站的“联系我们”栏目留言。

【Dignity Well-Kaigo】
Beyond Listening Care
— The World You Can See When You Truly Listen —

Beginning the Day by the Sumida River — A Theme of “Listening”
Good morning, this is Rikyu.
Once again, I’m speaking to you from the banks of the Sumida River for the Well-Aging Hour morning walking radio.
Under a pale blue sky with thin clouds, a white heron glides gracefully across the water, reflecting the gentle light of dawn.
Amid this peaceful scenery, today’s theme is “Beyond Listening Care.”
I’d like to reflect on how the act of listening deeply connects not only to caregiving, but also to human relationships and to life itself.

The Power of Listening — The Origin of Dialogue
A few days ago, I had a meeting with a company representative.
Their young sales staff wanted to learn how to communicate effectively with directors or managers of care facilities,
and they asked me to conduct a role-play session together with them.

Because of their limited experience, young professionals tend to focus on how to speak.
But what truly matters is how to listen.
Not interrupting, accepting the other’s words, and thinking together —
these are the foundations for building trust.

I, too, often feel the urge to share my opinions.
But recently, I’ve been intentionally choosing silence —
to carefully digest and reflect on what the other person is saying.
Why is this person telling me this story now, with that particular expression?
That quiet contemplation is what cultivates our true listening power.

Listening Leads to Meta-Thinking
Hearing is not the same as understanding.
Beyond hearing lies thinking.
Receiving another’s words, organizing them internally, and viewing them from a higher perspective —
this is what we call meta-thinking,
a skill that is essential in both caregiving and business communication.

For instance, how would someone from China feel in this situation?
How would the same message be perceived in an English-speaking culture?
By slightly shifting our perspective, our own inner world begins to change.
This is meta-cognition — the ability to observe ourselves objectively.
To develop the power of listening is, in fact, to cultivate both meta-thinking and meta-cognition.

Listening in Groups and One-on-One
When I worked in marketing, I often used a method called group interviews.
In such discussions, multiple people share thoughts on a single topic.
While listening to others, something within each participant begins to stir —
a sudden realization: “Ah, that’s how I feel too.”
This is the awakening of the deeper mind through empathy.

On the other hand, in one-on-one interviews, the listener’s attitude greatly influences what the speaker shares.
When the speaker senses, “This person is truly listening to me,”
their heart opens, and their words change.

The same is true in caregiving.
Whether an older person can safely open their heart depends entirely on the caregiver’s listening attitude.
Listening itself becomes the first step in protecting human dignity.

Structuring “Listening Care”
I am now developing a structured program called Listening Care.
It follows what I call the WA Method (Well-Aging Association Method),
which organizes dialogue through three perspectives: the other person, oneself, and the environment.

For example:

How does the other person feel?
How do I receive and interpret it?
How does the environment influence our relationship?
By consciously listening with these three lenses, we begin to see the essence of dialogue.
We separate facts from emotions, and respond not with reaction, but with understanding.
That is the fundamental attitude of Listening Care.

When You Listen Deeply, the World Changes
Right now, I’m speaking by the Sumida River.
The sound of the wind, the chirping of birds, the distant hum of an airplane, the footsteps of passersby—
sounds we usually ignore become vividly present when we truly listen.
Likewise, within every person’s heart, there are voices we cannot normally hear.

To hear those inner voices, we need silence and space.
Not rushing to respond, but listening, feeling, and thinking.
That, too, is a form of dignity in caregiving.

From Listening to Living Together
Beyond listening care lies empathy and coexistence.
To listen not only with the ears, but with the heart.
To hear another’s breathing, gaze, and silence.
In that moment, two people are no longer separate — they are connected as human beings.

Care is both a technical skill and an art that weaves human relationships.
A caregiver who truly listens can awaken the will to live within the person they care for.
This is the essence of Dignity Well-Kaigo.

From Today, From This Moment
Thank you for listening today.
Through the act of listening, I hope you also take a moment to hear the quiet voice within yourself.
For it is within silence that true dialogue is born.

If you have any questions, please feel free to contact us through the “Contact” page on this website.

【การดูแลที่มีศักดิ์ศรี Well-Kaigo】
สิ่งที่อยู่ไกลกว่าการดูแลด้วยการ “รับฟัง”
— โลกที่มองเห็นได้ เมื่อเรา “ฟังด้วยหัวใจ” —

เช้าวันใหม่ริมแม่น้ำสุมิดะ กับหัวข้อ “การฟัง”
สวัสดีตอนเช้า ผม ริคิว ครับ
วันนี้ผมกำลังออกอากาศรายการ Well-Aging Hour ขณะเดินริมแม่น้ำสุมิดะเช่นเคย
ท้องฟ้าโปร่งบางเบา มีเมฆสีขาวจาง ๆ คลุมอยู่เหนือสายน้ำ
นกกระยางสีขาวกำลังร่อนผ่านผิวน้ำอย่างสง่างาม สะท้อนแสงแดดยามเช้าอันอ่อนโยน

ในเช้าวันอันสงบนี้ ผมอยากพูดถึงหัวข้อที่ว่า
“สิ่งที่อยู่ไกลกว่าการดูแลด้วยการรับฟัง”
เพราะการ “ฟัง” ไม่ได้เป็นเพียงการใช้หู แต่คือการเชื่อมโยงลึกซึ้งระหว่างการดูแล ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ และชีวิตเอง

พลังแห่งการฟัง — จุดเริ่มต้นของการสนทนา
ไม่กี่วันก่อน ผมได้มีการประชุมกับบริษัทหนึ่ง
พนักงานขายรุ่นใหม่อยากเรียนรู้ว่า จะพูดคุยอย่างไรกับผู้อำนวยการหรือผู้บริหารของสถานดูแลผู้สูงอายุ
พวกเขาจึงขอให้ผมช่วยทำการ “โรลเพลย์” ฝึกพูดคุยร่วมกัน

เพราะยังมีประสบการณ์น้อย หลายคนจึงมุ่งไปที่ “จะพูดอย่างไร”
แต่แท้จริงแล้ว สิ่งที่สำคัญกว่านั้นคือ “จะฟังอย่างไร”
การไม่ขัดจังหวะ การรับฟังอย่างตั้งใจ และการคิดร่วมกัน
สิ่งเหล่านี้คือรากฐานของความไว้วางใจ

ตัวผมเองก็เคยเป็นเช่นนั้น มักอยากแสดงความคิดเห็นของตัวเองก่อน
แต่พักหลังมานี้ ผมเลือกที่จะ “เงียบ” และฟังด้วยใจ
พยายามเข้าใจว่า ทำไมเขาจึงพูดเช่นนั้น ด้วยสีหน้าเช่นนั้น
ช่วงเวลานิ่ง ๆ แบบนี้แหละ ที่หล่อหลอม “พลังแห่งการฟัง”

การฟังที่นำไปสู่ “การคิดระดับสูง”
เพียงได้ยิน ไม่ได้แปลว่าเข้าใจ
เบื้องหลังของการฟังคือ “การคิด”
เมื่อเรารับคำพูดของอีกฝ่ายมาพิจารณา จัดระเบียบ และมองจากมุมสูงขึ้น
นั่นคือสิ่งที่เรียกว่า “การคิดเชิงเมตา (Meta-thinking)”
เป็นทักษะสำคัญทั้งในวงการดูแลและธุรกิจ

ลองคิดดูว่า ถ้าอีกฝ่ายเป็นชาวจีน เขาจะรู้สึกอย่างไร?
ถ้าอยู่ในวัฒนธรรมตะวันตก เขาจะเข้าใจแบบไหน?
เพียงเปลี่ยนมุมมองเล็กน้อย ความคิดภายในของเราก็เปลี่ยนตาม
นี่คือ “การตระหนักรู้เชิงเมตา (Meta-cognition)” หรือ “การมองเห็นตัวเองจากภายนอก”
การพัฒนาทักษะการฟัง แท้จริงแล้วคือการฝึกสองสิ่งนี้ควบคู่กัน

ฟังเป็นกลุ่ม และฟังแบบตัวต่อตัว
สมัยที่ผมทำงานด้านการตลาด ผมมักใช้วิธี “การสัมภาษณ์แบบกลุ่ม (Group Interview)”
เมื่อหลายคนพูดคุยในหัวข้อเดียวกัน คำพูดของผู้อื่นสามารถกระตุ้นใจเราได้
“อ๋อ จริงสิ ฉันก็รู้สึกแบบนั้นเหมือนกัน”
ช่วงเวลาแห่งการตระหนักรู้นี้ คือ “การปลุกจิตใต้สำนึกผ่านความเห็นอกเห็นใจ”

แต่ในบทสนทนาแบบตัวต่อตัว ทุกอย่างขึ้นอยู่กับ “ท่าทีของผู้ฟัง”
เมื่อผู้พูดรู้สึกว่า “คนนี้ตั้งใจฟังฉันจริง ๆ”
หัวใจก็จะเปิดออก และถ้อยคำก็จะเปลี่ยนไปเอง

ในวงการดูแลผู้สูงอายุก็เช่นกัน
ว่าผู้สูงอายุจะเปิดใจได้หรือไม่ ขึ้นอยู่กับท่าทีของผู้ดูแล
เพราะการฟัง คือก้าวแรกของ “การรักษาศักดิ์ศรีของมนุษย์”

การสร้างระบบ “การดูแลด้วยการฟัง”
ตอนนี้ผมกำลังพัฒนาโปรแกรมฝึกอบรมที่เรียกว่า “การดูแลด้วยการฟัง”
โดยใช้หลัก WA Method (Well-Aging Association Method)
มองการสนทนาผ่าน 3 มุมมอง ได้แก่ “คู่สนทนา – ตัวเรา – สิ่งแวดล้อม”

ตัวอย่างเช่น

อีกฝ่ายรู้สึกอย่างไร
เราเข้าใจสิ่งนั้นอย่างไร
สิ่งแวดล้อมส่งผลอย่างไรต่อความสัมพันธ์ของเรา
เมื่อเราฟังโดยตระหนักถึงสามประเด็นนี้ เราจะเริ่มเข้าใจ “แก่นของการสื่อสาร”
แยกข้อเท็จจริงออกจากอารมณ์ และตอบด้วยความเข้าใจ ไม่ใช่เพียงการตอบสนอง
นี่คือ “ท่าทีพื้นฐานของการฟังอย่างมีศักดิ์ศรี”

เมื่อเราฟังด้วยใจ โลกจะเปลี่ยนไป
ตอนนี้ผมกำลังพูดอยู่ริมแม่น้ำสุมิดะ
เสียงลม เสียงนก เสียงเครื่องบินไกล ๆ เสียงฝีเท้าของผู้คน
เสียงเหล่านี้ที่เราเคยมองข้าม จะชัดเจนขึ้นเมื่อเรา “ตั้งใจฟัง”
ในหัวใจของคนเราก็เช่นเดียวกัน ยังมีเสียงมากมายที่เราไม่เคยได้ยิน

เพื่อจะได้ยินเสียงเหล่านั้น เราต้องมี “ความเงียบ” และ “พื้นที่ว่าง”
อย่ารีบหาคำตอบ แต่ให้ “ฟัง รับรู้ และคิด”
นั่นคือ “รูปแบบของศักดิ์ศรี” ในการดูแล

จาก “การฟัง” สู่วิถี “อยู่ร่วมกัน”
สิ่งที่อยู่ไกลกว่าการดูแลด้วยการฟัง คือ “ความเข้าใจ” และ “การอยู่ร่วมกัน”
ฟังไม่เพียงด้วยหู แต่ด้วยหัวใจ
ฟังแม้แต่ลมหายใจ สายตา และความเงียบของอีกฝ่าย
ในขณะนั้นเอง เราจะเชื่อมโยงกันในฐานะ “มนุษย์”

การดูแลคือทั้งศาสตร์และศิลป์ เป็นเทคนิคแห่งการช่วยเหลือและศิลปะแห่งความสัมพันธ์
ผู้ดูแลที่ฟังอย่างแท้จริง จะปลุก “พลังในการมีชีวิต” ภายในผู้สูงอายุได้
นั่นแหละคือแก่นแท้ของ การดูแลที่มีศักดิ์ศรี = Well-Kaigo

เริ่มจากวันนี้ จากขณะนี้
ขอบคุณที่รับฟังรายการในวันนี้ครับ
หวังว่าคุณจะลองฟัง “เสียงในใจของตัวเอง” ผ่านการฟังผู้อื่นเช่นกัน
เพราะใน “ความเงียบ” เท่านั้น ที่จะเกิด “บทสนทนาที่แท้จริง”

หากมีคำถามหรือต้องการติดต่อ สามารถส่งข้อความได้ทางหน้า “ติดต่อเรา” บนเว็บไซต์นี้

【尊厳Well-Kaigo】
聴く介護の先にあること
――耳を澄ます、その先に見える世界――

朝の隅田川から始まる「聴く」というテーマ
おはようございます。利久です。
今朝も隅田川のほとりから「ウエルエイジング・アワー」ウォーキングラジオをお届けします。
薄い雲が広がる青空の下、水面を渡るサギの姿が静かに朝の光を映しています。
そんな風景の中で今日のテーマは「聴く介護の先にあること」。
“聴く”という行為が、介護にも人間関係にも、そして人生そのものにも深く関わっていることを考えてみたいと思います。

「聴く力」は対話の原点
先日、ある企業の方と打ち合わせをしました。
若い営業職の方々が、介護施設の理事長や施設長とどう会話すればよいか――
そのロールプレイを私と一緒に行いたいという相談でした。

若い人たちは、経験が浅いからこそ「どう話すか」に意識が向きがちです。
けれど、実は本当に大切なのは「どう聴くか」。
相手の話を遮らず、受けとめ、そして共に考える姿勢こそが、信頼を生み出す土台になるのです。

私自身も、つい自分の意見を伝えたくなってしまうことがあります。
しかし最近は、あえて沈黙を選び、相手の言葉を丁寧に咀嚼するようにしています。
なぜこの人は今、その表情でこの話をしているのか――。
その意味を探る時間が、「聴く力」を育ててくれるのです。

聴くことが導く“メタ思考”
ただ耳で聞くだけでは、本当の理解には届きません。
聴く行為の先にあるのは、“思考”です。
相手の言葉を受け止め、自分の中で整理し、俯瞰して考える――。
それが「メタ思考（高次の思考）」であり、介護やビジネスの場で求められる力でもあります。

たとえば、相手が中国の方ならどう感じるだろうか？
英語圏の文化ではどう受け止められるだろうか？
そんな風に、視点を少しずらして考えてみることで、自分自身の内側も変化します。
これが「メタ認知」、つまり“自分を客観的に見る力”です。
聴く力を磨くとは、実はこのメタ思考・メタ認知を育てることでもあるのです。

グループで聴く、1対1で聴く
私はマーケティングの仕事をしていた頃、
「グループインタビュー」という手法をよく使っていました。
複数の人が同じテーマで話し合う中で、他人の言葉が自分の内面を刺激し、
「あ、そういえば自分もそうだ」と気づく瞬間があります。
これが“共感による深層心理の活性化”です。

一方、1対1のインタビューでは、聞き手の態度によって話し手の内容が大きく変わります。
相手が「この人は本気で聞いてくれている」と感じた瞬間、
心の扉が開き、言葉が変わるのです。

介護の現場も同じです。
高齢者の方が安心して心を開けるかどうかは、介護士の“聴く姿勢”にかかっています。
聞くという行為が、相手の尊厳を守る第一歩になるのです。

「聴く介護」を構造化する
私は現在、「聴く介護」を体系化するプログラムを作っています。
WA方式（日本ウエルエイジング協会式）と呼ぶ方法で、
「相手」「自分」「環境」という三つの視点から会話を整理する仕組みです。

たとえば、

相手はどのように感じたのか
自分はそれをどう受け取ったのか
環境は二人の関係にどう影響しているのか
この三つを意識して聴くことで、対話の本質が見えてきます。
事実と感情を分けて受け止め、反応ではなく理解で応じる。
それが「聴く介護」の基本姿勢です。

耳を澄ませば、世界が変わる
私は今、隅田川のほとりで話しています。
風の音、鳥の声、遠くを飛ぶ飛行機の音、すれ違う人の足音。
普段は意識していない音が、じっと耳を澄ますと見えてくる。
同じように、人の心の中にも、普段は聞こえない声があるのです。

その声を聴くためには、沈黙と余白が必要です。
急いで答えを出すのではなく、「聴いて、感じて、考える」。
それが介護における“尊厳”の形でもあります。

「聴く」から「共に生きる」へ
聴く介護の先にあるもの――それは「共感」と「共生」です。
耳で聴くだけではなく、心で聴く。
相手の呼吸、まなざし、沈黙をも聴き取る。
その瞬間、私たちは一人の人間としてつながります。

介護は支援の技術であると同時に、人と人の関係を紡ぐ芸術です。
聴く力を持つ介護者は、相手の中にある“生きる力”を引き出すことができます。
それこそが、尊厳を守る【Well-Kaigo】の真髄なのです。

これから、ここから
今日もこの番組を聴いてくださりありがとうございます。
「聴く」という行為を通じて、自分自身の心の声にも耳を傾けてみてください。
静けさの中にこそ、本当の対話が生まれます。

ご質問は本サイトの「お問い合わせ欄」からお気軽にお寄せください。