【尊严照护｜Dignity Well-Kaigo】衰老与垃圾屋｜Aging and the Hoarding Home

【尊严照护Well-Kaigo】衰老与“垃圾屋”
——映照“居所”与“心灵”的镜子——

宁静早晨的思索
早安，我是利久。
欢迎来到《Well-Aging Hour》晨间步行电台。
今天的东京隅田川畔，微风不起，蓝天澄澈，是个安宁的节日早晨。
在这样的静谧中，今日的主题是“衰老与垃圾屋”。
乍听之下或许有些沉重，但这其实与“人的尊严”息息相关。

最近，我正在整理中国开展的“尊严认知症照护讲座”的最终内容。
目前正准备从日语版扩展到中文版与英文版，
在这一过程中，我重新思考了“认知症与居住环境”的关系。

为什么日本的照护机构开始重视单人房？
为什么会诞生“集团之家”“单元照护”等形式？
其根本原因在于“从集体照护到个别照护”的价值转变。
而“营造良好环境”，正是尊严照护的第三根支柱。

“居所”是心的映像
在照护现场中，支撑身体的技术固然重要，
但“支撑心灵的环境建设”同样不可或缺。

例如，仅仅天气或风的变化，就会影响人的心情。
晴天令人轻快，风大则心绪不宁。
自然环境与人类心理密不可分，
这对高龄者的情绪影响尤其深刻。

对于患有认知症的高龄者来说，居住环境的混乱
往往直接导致“BPSD（行为与心理症状）”。
在阴暗、凌乱、缺乏安定感的空间里，
不安与愤怒极易滋生。

“整理居所”，并非单纯的清扫或打扫问题。
空气、光线、声音、气味、家具布局、辅助器具——
这些要素共同构成“包裹人心的环境”。

“垃圾屋”现象的背后
相信许多人都听过“垃圾屋”这个词。
我曾任地区综合支援中心主任时，
有一位咨询员提出希望购买“袜子”。

问其原因，得知拜访的高龄者家中过于不卫生，
榻榻米与地毯脏得无法脱鞋行走。
那正是典型的“垃圾屋”状态。
既不能穿鞋进入，又无处落脚。

这样的居住混乱，并非单纯的“清洁不足”。
它往往与大脑前额叶功能下降有关——
也就是掌管“判断”“整理”“意愿”的区域退化。
不知道该丢什么、没有整理的动力——
身边的混乱，其实是内心混乱的映照。

为什么“整理整顿”变得困难
随着年龄增长，“整理整顿”逐渐变得困难。
不仅是身体衰弱，更是“心灵整理”的迟缓。
这并非单纯的“懒散”或“能力不足”，
而是与生活意愿的降低、记忆与情感的混乱有关。

例如，有人无法丢弃身边物品，
反而将物品堆积在床边，
这是一种“寻求安全感”的行为。
然而结果是卫生环境恶化，
感染与跌倒风险上升。

“无法整理”并不是尊严丧失的象征，
而是“维持尊严的力量”正在减弱。
陪伴这种状态，正是照护与社区支援的起点。

映照衰老的社会风景
漫步街头，我们常见烟头、易拉罐、塑料瓶散落地面。
那不仅是垃圾，更像是“人与他人界限模糊”的社会象征。

对他人的关怀、对自我的关注、对生活的整理——
当这些失衡，人类的尊严也随之摇曳。
因此，我们应将“垃圾屋”视为老化现象之一，
不仅是人性问题，更是“大脑老化”“心灵求助信号”的体现。

整理与清扫也是照护
近年来，“生前整理”“遗品整理”“清扫代行”等服务备受关注。
这些支援并非单纯的商业行为，
也是一种“帮助高龄者重拾尊严的照护”。

我曾将不再使用的登山装备转赠给儿子。
并非“处理掉”，而是“交给需要的人”，
这让我心中获得了一种释然。

丢弃物品，是整理记忆；
也是再次审视人生的过程。
“无法整理”的背后，隐藏着“整理生活方式的能力下降”。
而支撑这种失衡，正是尊严照护的核心所在。

从照护现场看见的启示
为何照护机构从四人房改为单人房？
背后正是“个别照护”的理念。
单人房中，承载着那个人的记忆与故事。
人与人交往的空间，与独处静思的空间，
两者并重，正是认知症照护中环境建设的关键。

在居家照护现场亦然。
当你发现家中出现混乱，
不妨先“打声招呼”“多加留意”。
地区综合支援中心、照护经理、上门照护员——
正是他们在第一线默默努力，守护着这些家园。

AI时代的“整理整顿”
最后，谈一谈未来。
在AI被广泛应用于照护的时代，
“整理整顿”的行为本身或许将成为数据，
帮助我们及早察觉高龄者心理的变化。

凌乱的房间、堆积的垃圾、杂乱的书桌——
这些都可能隐藏着心灵的波动与认知功能的衰退。
AI若能察觉并连接到人类照护，
那将是“支撑尊严的科技”新时代的到来。

从现在开始
“垃圾屋”并不可耻。
那是随衰老而显现的“心灵风景”。
我们需要正视这一现实，
共同建设支撑人类尊严的社会。

清洁、不洁与衰老之间，
存在着最深的人性。
当我们重新凝视这份“人之常情”，
也许就能看见真正意义上的【尊严照护Well-Kaigo】。

如有疑问，欢迎通过本网站的“联系我们”栏留言。

【Dignity Well-Kaigo】Aging and the Hoarding Home
— A Mirror Reflecting “Home” and “Heart” —

Reflections on a Quiet Morning
Good morning, this is Rikyu.
Welcome to the Well-Aging Hour morning walking radio.
Today, under the calm blue sky along the Sumida River in Tokyo, the air is still, and the city rests gently on this national holiday.
In this peaceful moment, our theme is “Aging and the Hoarding Home.”
It may sound heavy at first, but it is deeply connected to the question of human dignity.

Recently, I’ve been finalizing the Dignity Dementia Care Course we’ve been developing in China.
We’re preparing not only the Japanese version but also Chinese and English editions.
Through this process, I have been rethinking the profound connection between dementia and the living environment.

Why did Japan’s care facilities start prioritizing private rooms?
Why did models like group homes and unit care emerge?
At the core of this evolution lies a shift in values—from collective care to individual care.
And “creating a supportive environment” is now recognized as the third pillar of dignity-oriented care.

“Home” Reflects the Heart
In eldercare, it is not only the techniques that support the body that matter,
but also the environment that supports the heart.

Even simple things—like weather or the presence of wind—affect our emotions.
On sunny days, our hearts feel lighter; on windy days, we may feel restless.
Nature and the human psyche are closely intertwined,
and this connection deeply influences the emotional stability of older adults.

For people living with dementia, a disrupted living space often leads directly to BPSD (Behavioral and Psychological Symptoms of Dementia).
Dark, cluttered, or chaotic rooms easily trigger anxiety and anger.

To “organize one’s living space” is not just a matter of cleaning.
Air, light, sound, scent, furniture layout, and assistive devices—
all of these elements function as part of the environment that envelops the person.

The Hidden Meaning Behind “Hoarding Homes”
Many of you may have heard the phrase “hoarding home.”
When I was the director of a community support center,
one of our staff once requested to purchase new socks.

When I asked why, I was told that a client’s home was so unsanitary
that it was impossible to walk barefoot on the tatami or carpet.
It was a classic hoarding house—
too cluttered and dirty to even enter without shoes.

Such disordered environments are not just a matter of neglect.
They often stem from a decline in the frontal lobe,
the part of the brain responsible for judgment, organization, and motivation.
Not knowing what to throw away, lacking the will to tidy up—
these external messes mirror the inner disarray of the mind.

Why “Tidying Up” Becomes Difficult
As we age, “tidying up” becomes increasingly challenging.
It’s not only physical decline—it’s also about the slowing of emotional organization.
This is not mere laziness or disinterest;
it’s deeply tied to reduced motivation and the confusion of memory and emotion.

For example, an elderly person may surround themselves with piles of belongings near their bed.
This behavior can be seen as a way to preserve a sense of security.
Yet, the result is often unsanitary conditions,
increasing the risk of infection or falls.

The inability to tidy up does not represent a loss of dignity.
Rather, it signals that the power to protect one’s dignity is fading.
To stand beside a person in that moment—that is where care and community support truly begin.

A Society That Reflects Aging
Walking through the city, we often see cigarette butts, cans, or plastic bottles scattered on the streets.
These are not merely pieces of litter;
they are symbols of a society where people have lost awareness of the boundary between self and others.

Consideration for others, self-awareness, and daily discipline—
when these begin to crumble, human dignity also begins to shake.
That’s why the phenomenon of “hoarding homes” should not be viewed only as a moral failure,
but as a manifestation of brain aging and an inner SOS.

Cleaning and Organizing as Acts of Care
In recent years, services like “pre-death organizing,” “estate clearing,” and “cleaning assistance” have gained attention.
These are not merely commercial activities—
they are forms of care that help restore dignity to older adults.

I once gave my unused mountain climbing gear to my son.
Instead of simply throwing it away, I passed it on to someone who needed it.
That act brought me a sense of peace and emotional closure.

To throw things away is to organize one’s memories.
It is also to reexamine one’s life.
Behind the inability to tidy up lies a diminished ability to organize one’s way of living.
Supporting that process is, I believe, at the very heart of dignity-based care.

Lessons from the Care Field
Why did facilities shift from shared rooms to private ones?
Because they embraced the philosophy of individualized care.
A private room holds that person’s memories and life story.
Balancing spaces for interaction with spaces for solitude—
this balance is key to dementia-friendly environments.

The same principle applies in home-based care.
When we notice disorder in a client’s home,
the first step is simple—say hello, pay attention, show care.
Care managers, community support staff, and home-care workers
are on the frontlines of this daily reality, working tirelessly to uphold dignity.

“Tidying Up” in the Age of AI
Finally, let’s look to the future.
As AI becomes integrated into caregiving,
the act of “tidying up” itself may become a form of data—
helping us detect psychological changes in older adults earlier.

A messy room, accumulated trash, a cluttered desk—
these may contain subtle signs of emotional unrest or cognitive decline.
If AI can recognize these patterns and connect them to human-centered care,
then we are entering an age of technology that protects dignity.

From Here, Forward
A “hoarding home” is not a source of shame.
It is a landscape of the heart that emerges with aging.
We must face this reality and
build a society that sustains the dignity of all people.

Between cleanliness, uncleanness, and aging,
there lies the essence of humanity.
When we gaze into that space with understanding,
we may begin to see the true meaning of Dignity Well-Kaigo.

For questions or comments, please feel free to contact us through the inquiry section on this website.

【การดูแลที่มีศักดิ์ศรี Well-Kaigo】ความชราและบ้านที่เต็มไปด้วยของสะสม
— กระจกสะท้อน “บ้าน” และ “หัวใจ” —

การไตร่ตรองในเช้าวันอันเงียบสงบ
สวัสดีตอนเช้าครับ ผมริคิว
ยินดีต้อนรับสู่รายการเดินเช้าของ Well-Aging Hour
เช้าวันนี้ที่ริมแม่น้ำสุมิดะ โตเกียว ท้องฟ้าโปร่ง ลมสงบ อากาศอบอุ่นในวันหยุดที่เงียบสงบ
ในความนิ่งนั้น หัวข้อของวันนี้คือ “ความชราและบ้านที่เต็มไปด้วยของสะสม”
ฟังดูอาจหนัก แต่แท้จริงแล้วเกี่ยวพันอย่างลึกซึ้งกับคำว่า ศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์

เมื่อไม่นานมานี้ ผมกำลังจัดทำบทสรุปของหลักสูตร การดูแลผู้มีภาวะสมองเสื่อมอย่างมีศักดิ์ศรี ที่ดำเนินการในประเทศจีน
เรากำลังเตรียมทั้งฉบับภาษาญี่ปุ่น ภาษาจีน และภาษาอังกฤษ
ในกระบวนการนี้ ผมได้กลับมาคิดอีกครั้งถึงความสัมพันธ์อันลึกซึ้งระหว่าง ภาวะสมองเสื่อมกับสภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัย

ทำไมสถานดูแลผู้สูงอายุในญี่ปุ่นจึงเริ่มให้ความสำคัญกับห้องเดี่ยว?
ทำไมจึงเกิดรูปแบบ กลุ่มบ้านพัก หรือ ยูนิตแคร์ ขึ้นมา?
รากเหง้าของการเปลี่ยนแปลงนี้คือการเปลี่ยนคุณค่าจาก การดูแลแบบรวมหมู่สู่การดูแลรายบุคคล
และ “การจัดสิ่งแวดล้อมให้เหมาะสม” คือ เสาหลักที่สามของการดูแลที่มีศักดิ์ศรี

“บ้าน” คือภาพสะท้อนของหัวใจ
ในการดูแลผู้สูงอายุ ไม่เพียงแค่ทักษะทางกายที่สำคัญ
แต่ยังรวมถึง การสร้างสภาพแวดล้อมที่เกื้อหนุนจิตใจ

เพียงแค่สภาพอากาศหรือแรงลมก็มีผลต่ออารมณ์ของเรา
วันที่อากาศแจ่มใส หัวใจเรารู้สึกเบา วันที่มีลมแรง เรามักรู้สึกไม่สงบ
ธรรมชาติและจิตใจของมนุษย์เชื่อมโยงกันอย่างลึกซึ้ง
และส่งผลอย่างมากต่อสภาวะอารมณ์ของผู้สูงอายุ

โดยเฉพาะผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อม ความไม่เป็นระเบียบของที่อยู่อาศัย
มักเชื่อมโยงโดยตรงกับ BPSD (อาการทางพฤติกรรมและจิตใจ)
ห้องที่มืด รกรุงรัง หรือไร้ความสงบ มักกระตุ้นความวิตกและความโกรธได้ง่าย

“การจัดบ้านให้เป็นระเบียบ” จึงไม่ใช่เพียงเรื่องของการทำความสะอาด
อากาศ แสง เสียง กลิ่น การจัดวางเฟอร์นิเจอร์ และอุปกรณ์ช่วยเหลือ
ทั้งหมดนี้ทำหน้าที่เป็น สภาพแวดล้อมที่โอบอุ้มผู้คน

เบื้องหลังของ “บ้านที่เต็มไปด้วยของสะสม”
หลายคนอาจคุ้นกับคำว่า “บ้านรก” หรือ “บ้านสะสมของ”
เมื่อครั้งผมเป็นผู้อำนวยการศูนย์สนับสนุนชุมชน
เจ้าหน้าที่คนหนึ่งเคยขอซื้อ “ถุงเท้าใหม่”

เมื่อสอบถาม เขาเล่าว่าบ้านของผู้สูงอายุที่ไปเยี่ยมสกปรกมาก
จนไม่สามารถเดินเท้าเปล่าบนเสื่อทาทามิหรือพรมได้
นั่นคือสภาพของ บ้านที่เต็มไปด้วยของสะสม อย่างแท้จริง
ไม่สามารถถอดรองเท้าเข้าไป และแทบไม่มีทางเดิน

ความสกปรกเช่นนี้ไม่ได้เกิดจาก “การละเลยทำความสะอาด” เท่านั้น
แต่มักเกี่ยวข้องกับ การเสื่อมของสมองส่วนหน้าผาก
ซึ่งควบคุม “การตัดสินใจ การจัดระเบียบ และแรงจูงใจ”
ไม่รู้ว่าจะทิ้งอะไรดี ไม่มีแรงจะเก็บกวาด—
ความยุ่งเหยิงรอบตัวจึงเป็น ภาพสะท้อนของความสับสนในใจ

เหตุใด “การจัดระเบียบ” จึงยากขึ้นตามวัย
เมื่ออายุมากขึ้น “การจัดระเบียบสิ่งของ” กลายเป็นเรื่องยาก
ไม่เพียงเพราะร่างกายอ่อนแรง แต่ยังเพราะ จิตใจจัดการสิ่งต่าง ๆ ได้ช้าลง
นี่ไม่ใช่ความขี้เกียจ แต่เกี่ยวพันกับแรงจูงใจที่ลดลง ความจำและอารมณ์ที่ปั่นป่วน

เช่น บางคนไม่สามารถทิ้งของได้ จึงกองสิ่งของไว้รอบเตียง
นั่นเป็นการกระทำเพื่อ สร้างความรู้สึกปลอดภัย
แต่ผลคือสภาพสุขาภิบาลแย่ลง เสี่ยงต่อการติดเชื้อและหกล้ม

“การไม่สามารถจัดบ้านได้” ไม่ได้หมายถึงการสูญเสียศักดิ์ศรี
แต่หมายถึง พลังในการปกป้องศักดิ์ศรีกำลังอ่อนแรงลง
การอยู่เคียงข้างและเข้าใจช่วงเวลานั้น คือจุดเริ่มต้นของการดูแลและการสนับสนุนในชุมชน

ภาพสะท้อนของสังคมที่กำลังแก่ชรา
เมื่อเดินตามถนน เรามักเห็นก้นบุหรี่ กระป๋อง หรือขวดพลาสติกเกลื่อนกลาด
สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่เพียงขยะ แต่เป็นสัญลักษณ์ของสังคมที่ ผู้คนเริ่มหลงลืมเส้นแบ่งระหว่างตนเองกับผู้อื่น

เมื่อการเอาใจใส่ผู้อื่น การดูแลตนเอง และการจัดชีวิตประจำวันเริ่มสั่นคลอน
ศักดิ์ศรีของมนุษย์ก็เริ่มสั่นคลอนตาม
ดังนั้น “บ้านที่เต็มไปด้วยของสะสม” ไม่ควรถูกมองเพียงเป็นปัญหาด้านนิสัย
แต่ควรถูกเข้าใจว่าเป็น สัญญาณของความชราทางสมองและเสียงร้องขอความช่วยเหลือจากหัวใจ

การจัดระเบียบและการทำความสะอาดคือการดูแล
ช่วงหลัง บริการอย่าง “การจัดของก่อนเสียชีวิต” “การจัดของผู้ล่วงลับ” และ “แม่บ้านทำความสะอาด” ได้รับความนิยมมากขึ้น
บริการเหล่านี้ไม่ใช่แค่ธุรกิจ แต่คือ รูปแบบของการดูแลที่ช่วยฟื้นคืนศักดิ์ศรีให้ผู้สูงอายุ

ผมเองเคยมอบอุปกรณ์ปีนเขาที่ไม่ได้ใช้แล้วให้ลูกชาย
แทนที่จะทิ้ง ผมส่งต่อให้คนที่ต้องการ
การกระทำนั้นทำให้ผมรู้สึกโล่งใจอย่างบอกไม่ถูก

การทิ้งสิ่งของ คือการ จัดระเบียบความทรงจำ
และคือการทบทวนชีวิตอีกครั้ง
เบื้องหลังของการ “ไม่สามารถเก็บกวาดได้” คือ ความสามารถในการจัดระเบียบชีวิตที่ลดลง
และการสนับสนุนสิ่งนี้ คือแก่นแท้ของ【การดูแลที่มีศักดิ์ศรี Well-Kaigo】

บทเรียนจากสถานดูแลผู้สูงอายุ
ทำไมสถานดูแลจึงเปลี่ยนจากห้องรวมสี่คนเป็นห้องเดี่ยว?
เพราะพวกเขายึดถือแนวคิดของ การดูแลรายบุคคล
ห้องเดี่ยวเก็บความทรงจำและเรื่องราวชีวิตของแต่ละคน
การสร้างสมดุลระหว่างพื้นที่พบปะกับพื้นที่ส่วนตัว
คือกุญแจสำคัญในการสร้างสภาพแวดล้อมที่เหมาะกับผู้มีภาวะสมองเสื่อม

สิ่งเดียวกันนี้ใช้ได้กับการดูแลที่บ้าน
เมื่อคุณสังเกตเห็นความไม่เป็นระเบียบในบ้านของผู้สูงอายุ
เพียงแค่ “ทักทาย” “ใส่ใจ” “ถามไถ่” ก็เป็นก้าวแรกของการดูแล
ผู้จัดการดูแล เจ้าหน้าที่ชุมชน และผู้ดูแลที่ไปเยี่ยมบ้าน
คือผู้ที่ยืนอยู่แนวหน้าในการปกป้องศักดิ์ศรีในชีวิตประจำวัน

“การจัดระเบียบ” ในยุค AI
สุดท้าย ขอมองไปยังอนาคต
เมื่อ AI เริ่มถูกนำมาใช้ในงานดูแลผู้สูงอายุ
“การจัดระเบียบ” อาจกลายเป็น ข้อมูล
ที่ช่วยตรวจจับความเปลี่ยนแปลงทางจิตใจของผู้สูงอายุได้ตั้งแต่เนิ่น ๆ

ห้องที่รก ขยะที่กองพะเนิน โต๊ะทำงานที่ไม่เรียบร้อย—
สิ่งเหล่านี้อาจซ่อนสัญญาณของความไม่มั่นคงทางอารมณ์หรือการเสื่อมของสมองไว้
หาก AI สามารถสังเกตและเชื่อมโยงกับการดูแลของมนุษย์ได้
เรากำลังก้าวสู่ยุคของ เทคโนโลยีที่ค้ำจุนศักดิ์ศรี

จากนี้ไป
“บ้านที่เต็มไปด้วยของสะสม” ไม่ใช่สิ่งน่าอับอาย
แต่มันคือ ภูมิทัศน์ของหัวใจ ที่ปรากฏขึ้นพร้อมกับความชรา
เราต้องเผชิญความจริงนี้
และร่วมกันสร้างสังคมที่ค้ำจุนศักดิ์ศรีของมนุษย์ทุกคน

ระหว่างความสะอาด ความสกปรก และความชรา
มี “ความเป็นมนุษย์” ซ่อนอยู่
เมื่อเรามองสิ่งนี้อย่างเข้าใจ
เราจะได้เห็นความหมายที่แท้จริงของ 【การดูแลที่มีศักดิ์ศรี Well-Kaigo】

หากมีคำถาม สามารถติดต่อเราได้ทางแบบฟอร์ม “ติดต่อเรา” บนเว็บไซต์นี้

【尊厳Well-Kaigo】老いとゴミ屋敷
――「住まい」と「心」を映す鏡――

穏やかな朝に思うこと
おはようございます。利久です。
「ウエルエイジング・アワー」朝のウォーキングラジオをお届けします。
今朝の東京・隅田川は風もなく、青空が広がる穏やかな祝日の朝でした。
この静けさの中で、今日のテーマは「老いとゴミ屋敷」。
一見、重たく聞こえるテーマかもしれませんが、実は「人の尊厳」と深く関わる話です。

最近、私は中国で進めている「尊厳認知症照護講座」の最終整理を行っています。
日本語版から中国語版、さらに英語版まで展開する準備をしていますが、
その中で改めて考えたのが、「認知症と住環境」の関係でした。

なぜ日本の介護施設が個室を重視するようになったのか。
なぜ「グループホーム」や「ユニットケア」という形が生まれたのか。
その根底には、「集団介護から個別介護へ」という価値転換があります。
そして「環境を整えること」こそ、尊厳介護の第三の柱なのです。

「住まい」は心を映す
介護の現場では、身体を支える技術だけでなく、
「心を支える環境づくり」が不可欠です。

たとえば、天気や風の有無ひとつでも私たちの心は左右されます。
晴れた日には心が軽く、風が強い日は落ち着かない。
自然環境と人の心理は密接に結びついており、
それは高齢者の心にも大きな影響を与えます。

特に認知症の方の場合、住環境の乱れが「BPSD（行動・心理症状）」に直結します。
部屋が暗く、散らかり、落ち着かない空間では、
不安や怒りが生まれやすくなるのです。

「住まいを整える」ことは、
単なる片付けや掃除の問題ではありません。
空気、光、音、匂い、家具の配置、補助具――
それらすべてが“人を包む環境”として機能するのです。

ゴミ屋敷という現象の裏側
「ゴミ屋敷」という言葉を耳にしたことがある方も多いでしょう。
私が地域包括支援センターの所長をしていた頃、
ある相談員から「靴下を購入したい」という依頼を受けたことがありました。

理由を聞くと、訪問先の高齢者の自宅があまりに不衛生で、
畳や絨毯の上を靴下のまま歩けないというのです。
まさに“ゴミ屋敷”の状態。
靴のまま入るわけにもいかず、どうにもならない現実がありました。

このような住環境の乱れは、単なる「掃除不足」ではありません。
脳の前頭葉の機能低下――つまり「判断」「整理」「意欲」を司る部分の衰えが関係しています。
何を捨てていいか分からない。
片付ける気力が湧かない。
身の回りの混乱は、心の混乱の写し鏡なのです。

「生理整頓」が難しくなる理由
人が老いるにつれて、「整理整頓」は次第に難しくなっていきます。
身体の衰えだけでなく、「心の整理」も追いつかなくなる。
それは、単なる“片付け下手”ではありません。
生きる意欲の低下や、記憶・感情の混乱と深く関係しています。

たとえば、身の回りの物を捨てられず、
ベッドの周囲に積み上げてしまう。
それは「安心感を確保するため」の行動でもあります。
しかし、結果として衛生環境が悪化し、
感染症や転倒のリスクが高まっていくのです。

「片付けられない」という現象は、
尊厳を失った人間の姿ではありません。
むしろ「尊厳を守る力が弱まっている」状態。
そこに寄り添うことが、介護や地域支援の出発点になります。

老いを映す社会の風景
街を歩いていても、
道端に落ちたタバコの吸い殻や缶、ペットボトルを目にします。
それらは単なるゴミではなく、
「人が自分と他者の境界を意識できなくなった」社会の象徴かもしれません。

他者への配慮、自分への関心、そして生活の整え方。
それらが崩れるとき、人の尊厳もまた揺らぎます。
だからこそ、老いの現象としての「ゴミ屋敷」を、
人間性の問題としてだけでなく「脳の老化」「心のSOS」として捉える必要があるのです。

整理・清掃が支援になる
近年、「生前整理」「遺品整理」「清掃代行」といったサービスが注目されています。
こうした支援は、単なるビジネスではなく、
高齢者の“尊厳を取り戻すケア”にもつながります。

かつて私自身、使わなくなった登山用具を息子に譲りました。
ただ処分するのではなく、「必要とする人へ渡す」ことで、
心の中に整理がついたのを覚えています。

ものを捨てることは、記憶を整理すること。
そして、人生をもう一度見つめ直すことでもあります。
「片付けることができない」という現象の奥には、
“生き方を整理する力の低下”が隠れています。
それを支えるのが、尊厳介護の本質ではないでしょうか。

介護の現場から見えること
なぜ介護施設が4人部屋から個室へと変わっていったのか。
そこには「個別ケア」という思想があります。
個室には、その人の記憶と物語が詰まっています。
他者と交わる空間と、一人で静かに過ごす空間――
その両方を適切に整えることが、認知症ケアにおける環境づくりの鍵なのです。

そして、在宅介護の現場でも同じことが言えます。
家の中の乱れに気づいたとき、
まずは「声をかける」「気にかける」――その一歩が大切です。
地域包括支援センターやケアマネジャー、訪問介護士の皆さんが、
まさにこの現場の最前線で日々奮闘しています。

AI時代の「整理整頓」
最後に、少し未来の話を。
AIが介護に活用される時代、
「整理整頓」という行為そのものをデータとして捉え、
高齢者の心理変化を早期に察知できる日が来るかもしれません。

乱れた部屋、溜まったゴミ、片付かない机。
そこには、心の乱れや認知機能の低下の兆しが隠れています。
AIがそれを見守り、人のケアと結びつける。
そんな「尊厳を支えるテクノロジー」の時代が、もうすぐそこまで来ています。

これから、ここから
「ゴミ屋敷」は、恥ではありません。
それは、老いとともに現れる“心の風景”です。
私たちはその現実に向き合い、
人の尊厳を支える社会をつくっていく必要があります。

清潔、不潔、そして老い――
それらの間にある「人間らしさ」を見つめ直すとき、
本当の意味での【尊厳Well-Kaigo】が見えてくるのではないでしょうか。

ご質問は本サイトの「お問い合わせ欄」からお気軽にお寄せください。